حمٓ ﴿١﴾
(1) و (2) چهند پیتێك له سهرهتای ههندێ له سورهتهکانی قورئاندا هاتوون ژمارهیان (14)پیته، نیوهی کۆی پیتهکانی زمانی عهرهبین، بۆ سهلماندنی (اعجاز) و مهزنی و گرنگی قورئان که له توانای هیچ کهسدانیه بهو پیتانه کتێبێکی ئاوا بێوێنه دابنێت بهڕادهیهك ههتا ئهگهر ههمووی گرۆی ئادهمیزاد و پهری کۆ ببنهوه بۆ ئهو مهبهسته، بێگومان چهندهها نهێنی تریشی تیایه، زاناکان له ههندێکی دواون، ههندێکیشیان وتویانه: ههر خوا خۆی زانایه به نهێنی ئهو پیتانه.
كَذَٰلِكَ يُوحِىٓ إِلَيْكَ وَإِلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِكَ ٱللَّهُ ٱلْعَزِيزُ ٱلْحَكِيمُ ﴿٣﴾
ئا بهو شێوهیه که دهیزانیت خوای باڵادهست و کاربهجێ وهحی و نیگا دهنێرێت بۆ تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم و بۆ پێغهمبارانی پێش تۆیش ڕهوانه کراوه، له لایهن خوایهکی باڵادهست و داناوه.
لَهُۥ مَا فِى ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِى ٱلْأَرْضِ ۖ وَهُوَ ٱلْعَلِىُّ ٱلْعَظِيمُ ﴿٤﴾
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدا ههیه ههر ههمووی ئهو زاته بهدیهێنهرو خاوهنێتی، بێگومان ئهو خوایه بهرز وبڵندو گهورهو شکۆداره.
تَكَادُ ٱلسَّمَٰوَٰتُ يَتَفَطَّرْنَ مِن فَوْقِهِنَّ ۚ وَٱلْمَلَٰٓئِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَن فِى ٱلْأَرْضِ ۗ أَلَآ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ ﴿٥﴾
ئاسمانهکان لای سهرویانهوه نزیکه لهبهر گهورهیی و شکۆداری ئهو زاته لهت ببن و لێك بترازێن، هاوکات فریشتهکان سهرگهرمی تهسبیحات و ستایش و سوپاسگوزاریی پهروهردگاریانن، داوای لێخۆشبوونیش دهکهن بۆ ئیماندارانی سهرزهوی، دڵنیا و ئاگاداربن که بهڕاستی ئهو پهروهردگاره ههر ئهو لێخۆشبوو میهرهبانه.
وَٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوْلِيَآءَ ٱللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيْهِمْ وَمَآ أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍۢ ﴿٦﴾
ئهوانهش له جیاتی ئهو زاته کهسانی ترو شتی تر دهکهنه پاڵپشت و پشتگیر، ئهوانه خوا چاودێره بهسهریانهوه وهنهبێت تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم کرابیت به سهرپهرشت بهسهریانهوه.
وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَآ إِلَيْكَ قُرْءَانًا عَرَبِيًّۭا لِّتُنذِرَ أُمَّ ٱلْقُرَىٰ وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ ٱلْجَمْعِ لَا رَيْبَ فِيهِ ۚ فَرِيقٌۭ فِى ٱلْجَنَّةِ وَفَرِيقٌۭ فِى ٱلسَّعِيرِ ﴿٧﴾
ئا بهو شێوهیهی که دهیزانیت قورئانێکی عهرهبی پاراومان به وهحی و نیگا بۆ ناردیت، بۆ ئهوهی شاری مهککه و دهوروبهری (که ههموو زهوی دهگرێتهوه) ئاگادار بکهیت، بهتایبهت ئاگادارو هۆشیاریان بکهین له ڕۆژی کۆکردنهوه که هیچ گومانی تێدا نیه، (ئهو ڕۆژه خهڵکی دهبنه دوو بهشهوه)، دهستهیهکیان بۆ بهههشت بهڕێ دهکرێن و دهچنه ناو بهههشتهوه، دهستهکهی تریان بۆ ناو دۆزهخ ڕاپێچ دهکرێت.
وَلَوْ شَآءَ ٱللَّهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةًۭ وَٰحِدَةًۭ وَلَٰكِن يُدْخِلُ مَن يَشَآءُ فِى رَحْمَتِهِۦ ۚ وَٱلظَّٰلِمُونَ مَا لَهُم مِّن وَلِىٍّۢ وَلَا نَصِيرٍ ﴿٨﴾
ئهگهر خوا ویستی ببوایه ههموویانی دهکرده میللهتێکی یهك پارچه (ههمووان بهناچاریی ئیمهندارو چاك دهبوون) بهڵام ویستی وایه ههر کهس بیهوێت و شایسته بێت، دهیخاته سایهی ڕهحمهت و میهرهبانی و بهههشتی خۆیهوه، ستهمکارانیش هیچ پشتیوان و یاریدهدهرێکیان نابێت.
أَمِ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوْلِيَآءَ ۖ فَٱللَّهُ هُوَ ٱلْوَلِىُّ وَهُوَ يُحْىِ ٱلْمَوْتَىٰ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍۢ قَدِيرٌۭ ﴿٩﴾
ئایا بێجگه له خوا پشتیوانی تریان بۆ خۆیان دۆزیوهتهوه؟ کهوابوو ههر خوا خۆی پشتیوانهو ههر خوا خۆی مردووان زیندوو دهکاتهوه و ههر خۆیشی دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه!
وَمَا ٱخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِن شَىْءٍۢ فَحُكْمُهُۥٓ إِلَى ٱللَّهِ ۚ ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبِّى عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ ﴿١٠﴾
لهههر شتێکدا کێشه و ڕای جیاوازتان بوو، ئهوه سهرئهنجامی بڕیارهکهی بۆ خوا خۆی دهگهڕێتهوه، چونکه ههر ئهو زاتهیه خوای پهروهردگارم ههر پشت بهو دهبهستم و ههر بۆ لای ئهویش دهگهڕێمهوه.
فَاطِرُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۚ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَٰجًۭا وَمِنَ ٱلْأَنْعَٰمِ أَزْوَٰجًۭا ۖ يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ ۚ لَيْسَ كَمِثْلِهِۦ شَىْءٌۭ ۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلْبَصِيرُ ﴿١١﴾
بێگومان ههر ئهو زاته بهدیهێنهری ئاسمانهکان و زهویه، ههر له خۆتان هاوسهرانی بۆ سازاندوون، له ئاژهڵ و مهڕو ماڵاتیش جووت، نێرو مێ ی بۆ فهراههم هێناون، لهو ڕێگهیهوه زاووزێ دهکهن و زۆر دهبن بۆتان، هیچ شتێك نیه له وێنهی ئهوزاته، هیچ شتێك لهو ناچێت (چونکه خوایه و بهدیهێنهره، چۆن له بهدیهێنراوهکانی دهچێت) ههر ئهویش بیسهرو بینایه.
لَهُۥ مَقَالِيدُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۖ يَبْسُطُ ٱلرِّزْقَ لِمَن يَشَآءُ وَيَقْدِرُ ۚ إِنَّهُۥ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌۭ ﴿١٢﴾
جڵهوی ههموو ئاسمانهکان و زهوی به دهست ئهوزاتهیه، ڕزق و ڕۆزی فراوان دهکات بۆ ههر کهس که بیهوێت، یان کهمی دهکات و سنورێکی بۆ دادهنێت (ههموویشی بۆ تاقیکردنهوهیه له لایهکهوه و بهڕێوهبردنی کاروباری ژیانه لهلایهکی ترهوه)، بهڕاستی ئهو خوایه به ههموو شتێك زانایه.
۞ شَرَعَ لَكُم مِّنَ ٱلدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِۦ نُوحًۭا وَٱلَّذِىٓ أَوْحَيْنَآ إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِۦٓ إِبْرَٰهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰٓ ۖ أَنْ أَقِيمُواْ ٱلدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُواْ فِيهِ ۚ كَبُرَ عَلَى ٱلْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ ۚ ٱللَّهُ يَجْتَبِىٓ إِلَيْهِ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِىٓ إِلَيْهِ مَن يُنِيبُ ﴿١٣﴾
ڕێبازی ئاین و بهرنامهی ژیانی بۆ داناون، ئهوهی کهفهرمانی پێکردووه به _نوح_، ههر بهوشێوهیه قورئانیشی بۆ تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم وهحی و نیگا کردووه و به ئیبراهیم و موساو عیساشمان ڕاگهیاندووهکه ڕێبازی ئاین و یهکخواناسی بهرنهدهن و لهسهری پایادار بن، ئهم بانگهوازه ڕاست و دروسته زۆر بهلای بت پهرست و خوانهناسانهوه گران و زهحمهته، بهڵام خوای دانا خۆی کهسانی شایسته ههڵدهبژێرێت بۆ گهیاندنی ئاینهکهی ڕێنموویی خهڵکانێك دهکات که بگهڕێنهوه بۆ لای بهرنامهکهی بهپهرستن و ئهنجامدانی کاروکردهوهی چاك.
وَمَا تَفَرَّقُوٓاْ إِلَّا مِنۢ بَعْدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلْعِلْمُ بَغْيًۢا بَيْنَهُمْ ۚ وَلَوْلَا كَلِمَةٌۭ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ إِلَىٰٓ أَجَلٍۢ مُّسَمًّۭى لَّقُضِىَ بَيْنَهُمْ ۚ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ أُورِثُواْ ٱلْكِتَٰبَ مِنۢ بَعْدِهِمْ لَفِى شَكٍّۢ مِّنْهُ مُرِيبٍۢ ﴿١٤﴾
میللهتانی پێشوو، بهتایبهت گاور وجوو جیاوازی و کێشه دووبهرهکی نهکهوته نێوانیان، مهگهر لهدوای هاتنی زانستی و زانیاری تهواو بۆیان، کهلهبهر حهسادهت و ستهمکاری و لادانیان له ڕاسته ڕێگا بۆیان دروست بوو، خۆ ئهگهر بڕیاری پێشووتر لهلایهن پهروهردگارتهوه نهبوایه که تا کاتێکی دیاریکراو مۆڵهتی داون، ئهوه فهرمانی تیاچوونیان دهردهکرا، بێگومان ئهوانهی که بوونه میراتگری کتێبی خوا و گهیهنرا بهدهستیان له نهوهکانی داهاتوو، کهوتنه گومان و دوودڵیهوه، خهڵکیشیان خسته گومانهوه دهربارهی.
فَلِذَٰلِكَ فَٱدْعُ ۖ وَٱسْتَقِمْ كَمَآ أُمِرْتَ ۖ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَآءَهُمْ ۖ وَقُلْ ءَامَنتُ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِن كِتَٰبٍۢ ۖ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ ۖ ٱللَّهُ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ ۖ لَنَآ أَعْمَٰلُنَا وَلَكُمْ أَعْمَٰلُكُمْ ۖ لَا حُجَّةَ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ ۖ ٱللَّهُ يَجْمَعُ بَيْنَنَا ۖ وَإِلَيْهِ ٱلْمَصِيرُ ﴿١٥﴾
کهواته ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم تۆ بۆ ئهوه بانگهواز بکه و پایادارو دامهزراوبه ههروهك فهرمانت پێ دراوه، شوێن ئارهزووی ئهوان مهکهوه و بهئاشکرا بڵێ: من، باوهڕم هێناوه بهو کتێب و پهیامانهی خوا بۆی ناردوم و فهرمانم پێدراوه که دادپهروهری بهرپا بکهم له نێوانتاندا، (الله) پهروهردگاری ئێمهیه و ئێوهشه، بێگومان دهرئهنجامی کردهی خۆمان بۆ خۆمانه و کردهوهی ئێوهش بۆ خۆتانه، ئیتر هیچ کێشهیهك نی یه له نێوان ئێمه و ئێوهدا (چونکه حهق دهرکهوت)، ئێمه و ئێوه ههر خوا خۆی کۆمان دهکاتهوه و گهڕانهوهش ههر بۆ لای ئهوه.
وَٱلَّذِينَ يُحَآجُّونَ فِى ٱللَّهِ مِنۢ بَعْدِ مَا ٱسْتُجِيبَ لَهُۥ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَعَلَيْهِمْ غَضَبٌۭ وَلَهُمْ عَذَابٌۭ شَدِيدٌ ﴿١٦﴾
ئهوانهی ڕهخنه دهگرن و قسهدهکهن دهربارهی ئاینی خوا، دوای ئهوهی که وهڵام دراوهتهوه و خهڵکی ڕوویان تێکردووه، ئهوانه بهڵگهو ڕهخنهکانیان پووچهڵه و بهسهریاندا دهدرێتهوه له لایهن پهروهردگاریانهوه، خهشم و تووڕهیان لهسهره و سزای سهختیان بۆ ئامادهیه.
ٱللَّهُ ٱلَّذِىٓ أَنزَلَ ٱلْكِتَٰبَ بِٱلْحَقِّ وَٱلْمِيزَانَ ۗ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ ٱلسَّاعَةَ قَرِيبٌۭ ﴿١٧﴾
خوا ئهو زاتهیه که کتێبه پیرۆزهکانی به حهق و ڕاستی ڕهوانه کردووه، ههروهها شهریعهتێکی دابهزاندووه که وهکو تهرازوو پێوهر وایه بۆ ههڵسهنگاندنی حهق و ناحهق، جا چی تۆی فێر کردووه و چووزانی لهوانهیه ڕۆژی قیامهت و لێپرسینهوه نزیك بێت.
يَسْتَعْجِلُ بِهَا ٱلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِهَا ۖ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَيَعْلَمُونَ أَنَّهَا ٱلْحَقُّ ۗ أَلَآ إِنَّ ٱلَّذِينَ يُمَارُونَ فِى ٱلسَّاعَةِ لَفِى ضَلَٰلٍۭ بَعِيدٍ ﴿١٨﴾
ئهوانهی که باوهڕ به ڕۆژی قیامهت ناهێنن پهله دهکهن و گاڵتهیان پێی دێت و دهڵێن: کوا؟ کهی پێش دێت؟ (بهڵام) ئهوانهی باوهڕیان هێناوه له بهرپابوونی دهترسن، دهزانن دڵنیان که بهرپابوونی حهقیقهت و ڕاستهقینهیه، ئاگاداربن له ڕاستیدا ئهوانهی موجادهله لهسهر قیامهت دهکهن و بهگومانن لێی، لهبزر بوون و سهرلێشێواویهکی قووڵدا ڕۆچوون.
ٱللَّهُ لَطِيفٌۢ بِعِبَادِهِۦ يَرْزُقُ مَن يَشَآءُ ۖ وَهُوَ ٱلْقَوِىُّ ٱلْعَزِيزُ ﴿١٩﴾
خوای گهوره زۆر بهسۆزو دلۆڤانه لهگهڵ بهندهکانیدا، ڕزق و ڕۆزی دهبهخشێت به ههر کهس بیهوێت (بۆ تاقیکردنهوه)، بهڕاستی ئهو زاته بههێز و باڵادهسته.
مَن كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ ٱلْءَاخِرَةِ نَزِدْ لَهُۥ فِى حَرْثِهِۦ ۖ وَمَن كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ ٱلدُّنْيَا نُؤْتِهِۦ مِنْهَا وَمَا لَهُۥ فِى ٱلْءَاخِرَةِ مِن نَّصِيبٍ ﴿٢٠﴾
جا ئهوهی که بهرههمی قیامهتی دهوێت و له دنیادا کارو کردهوهی چاك دهچێنێت، ئێمه پاداشتی ههوڵ و کۆششهکهی بهزیادهوه پێدهبهخشین، ئهوهش که بهرههمی دنیای دهوێت، ههندێك له دنیای پێ دهبهخشین، (بهڵام) له قیامهتدا هیچ جۆره بهشێکی نیه.
أَمْ لَهُمْ شُرَكَٰٓؤُاْ شَرَعُواْ لَهُم مِّنَ ٱلدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَنۢ بِهِ ٱللَّهُ ۚ وَلَوْلَا كَلِمَةُ ٱلْفَصْلِ لَقُضِىَ بَيْنَهُمْ ۗ وَإِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌۭ ﴿٢١﴾
(ئایا ئهو بێباوهڕانه ڕازین بهبهرنامهی خوا) یاخود شوێنی ئهو هاوهڵگهڕانه دهکهون که بهناوی دینهوه بهرنامهیان بۆ داناون و پهیڕهوییان دهکهن بێ ئهوهی خوا مۆڵهتی دابێت و پێی ڕازی بێت (حهرام و حهڵاڵیان بۆ دیاری دهکهن)، خۆ ئهگهر بڕیاری پێشترمان نهبوایه به مانهوهیان تا کاتی دیاریکراو، ئهوه فهرمان دهدرا به لهناو بردنیان، بێگومان بۆ ستهمکاران سزای به ئێش و بهسۆ ئامادهیه.
تَرَى ٱلظَّٰلِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا كَسَبُواْ وَهُوَ وَاقِعٌۢ بِهِمْ ۗ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فِى رَوْضَاتِ ٱلْجَنَّاتِ ۖ لَهُم مَّا يَشَآءُونَ عِندَ رَبِّهِمْ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلْفَضْلُ ٱلْكَبِيرُ ﴿٢٢﴾
(لهڕۆژی قیامهت و لێپرسینهوهدا) دهبینیت ستهمکاران دهترسن لهوهی که کردوویانه، لهکاتێکدا سزاکهی کهوتووه بهسهریاندا و لێی دهرباز نابن، هاوکات ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه له باخچهکانی بهههشتدا ژیانی کامهرانی دهبهنه سهر، چیان بوێت لهلایهن پهروهردگاریانهوه بۆیان ئامادهیه، ئا ئهوهیه خهڵات و بهخششی گهوره و بێ سنوور.
ذَٰلِكَ ٱلَّذِى يُبَشِّرُ ٱللَّهُ عِبَادَهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ ۗ قُل لَّآ أَسْـَٔلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا ٱلْمَوَدَّةَ فِى ٱلْقُرْبَىٰ ۗ وَمَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةًۭ نَّزِدْ لَهُۥ فِيهَا حُسْنًا ۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌۭ شَكُورٌ ﴿٢٣﴾
ئهو خهڵات و بهخششه ئهوهیه که خوا مژده دهدات بهو بهندانهی که باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، (ئهوانهش بهدهم بانگهوازهوه نایهن)، ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: لهسهر ئهم بانگهوازه هیچ جۆره پاداشتێکم له ئێوه ناوێت، تهنها خۆشهویستی و ڕێز نهبێت له خزمایهتیدا، جا ئهوهی چاکهیهك ئهنجام بدات، ئهوه بهچاکتر پاداشت دهدرێتهوه، چونکه بهڕاستی خوا لێبوورده و سوپاسگوزاره.
أَمْ يَقُولُونَ ٱفْتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًۭا ۖ فَإِن يَشَإِ ٱللَّهُ يَخْتِمْ عَلَىٰ قَلْبِكَ ۗ وَيَمْحُ ٱللَّهُ ٱلْبَٰطِلَ وَيُحِقُّ ٱلْحَقَّ بِكَلِمَٰتِهِۦٓ ۚ إِنَّهُۥ عَلِيمٌۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ ﴿٢٤﴾
بهڵکو خوانهناسان دهڵێن: محمد صلی الله علیه وسلم بهدهم خواوه درۆی ههڵبهستووه!! جا ئهگهر خوا بیهوێت مۆر دهنێت بهسهر دڵت داو هیچت بۆ ناوترێت، خوایش دهیهوێت ئاسهواری بهتاڵ و ناحهقی نههێڵێت و حهق و ڕاستی بهفهرمانی خۆی بچهسپێنێت، چونکه بهڕاستی ئهو خوایه زانایه بهوهی که له توێی دڵ و دهروون و سینهکاندا شاراوهیه.
وَهُوَ ٱلَّذِى يَقْبَلُ ٱلتَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِۦ وَيَعْفُواْ عَنِ ٱلسَّيِّـَٔاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ ﴿٢٥﴾
خوا ئهو زاتهیه که پهشیمانی و تهوبه له بهندهکانی وهردهگرێت، چاوپۆشیش دهکات له ههڵه و گوناههکانیان، بهو کارو کردهوانهش که ئهنجامی دهدهن دهزانێت و بهئاگایه.
وَيَسْتَجِيبُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِۦ ۚ وَٱلْكَٰفِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌۭ شَدِيدٌۭ ﴿٢٦﴾
خوای گهوره ئاواتی ئهوانه دههێنێته دی که باوهڕیان هێناوه و کارو کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه، ههروهها له فهزڵ و زیاده خهڵات و بهخششی خۆی بههرهمهندیان دهکات، بێ باوهڕانیش سزای سهخت و به ئێشیان بۆ ئامادهیه.
۞ وَلَوْ بَسَطَ ٱللَّهُ ٱلرِّزْقَ لِعِبَادِهِۦ لَبَغَوْاْ فِى ٱلْأَرْضِ وَلَٰكِن يُنَزِّلُ بِقَدَرٍۢ مَّا يَشَآءُ ۚ إِنَّهُۥ بِعِبَادِهِۦ خَبِيرٌۢ بَصِيرٌۭ ﴿٢٧﴾
خۆ ئهگهر خوا ڕزق و ڕۆزی بهفراوانی به بهندهکانی ببهخشیایه، ئهوه دهستیان دهدایه تاوان و گوناهو ستهم له زهویدا، بهڵام خوا بهحسابێکی وردو دیاریکراو ئهوهی بیهوێت پێیان دهبهخشێت، بهڕاستی ئهو زاته ئاگاو بینایه به کارو ههڵویستی بهندهکانی.
وَهُوَ ٱلَّذِى يُنَزِّلُ ٱلْغَيْثَ مِنۢ بَعْدِ مَا قَنَطُواْ وَيَنشُرُ رَحْمَتَهُۥ ۚ وَهُوَ ٱلْوَلِىُّ ٱلْحَمِيدُ ﴿٢٨﴾
خوا ئهو زاتهیه که باران دهبارێنێت و دهگهیهنێته فریایان دوای ئهوهی که نائومێد بوون، ههروهها ڕهحمهت و بهخششی خۆی پهخش دهکاتهوه، لهبهر ئهوه ههر خۆی پشتیوان و فریادڕهسه و شایستهی سوپاسه.
وَمِنْ ءَايَٰتِهِۦ خَلْقُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَآبَّةٍۢ ۚ وَهُوَ عَلَىٰ جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَآءُ قَدِيرٌۭ ﴿٢٩﴾
لهنیشانهو بهڵگهکانی گهورهیی و دهسهڵاتی خوا: دروستکردنی ئاسمانهکان و زهوی و ئهو زیندهوهرانهیه که تیایاندا بڵاوی کردۆتهوه، ههر ئهو زاته کاتێك بیهوێت تواناو دهسهڵاتی بهسهر بهسهر کۆکردنهوهیاندا ههیه.
وَمَآ أَصَٰبَكُم مِّن مُّصِيبَةٍۢ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُواْ عَن كَثِيرٍۢ ﴿٣٠﴾
ههر بهڵاو نههامهتیهکتان بهسهر هاتبێت، ئهوه دهرئهنجامی ئهو کارو کردهوانهیه که به ئارهزووی خۆتان دهتانکرد، (بهڵام ئهوهنده خوایهکی میهرهبانه) له زۆربهی زۆری گوناهو ههڵهکانتان خۆش دهبێت.
وَمَآ أَنتُم بِمُعْجِزِينَ فِى ٱلْأَرْضِ ۖ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ مِن وَلِىٍّۢ وَلَا نَصِيرٍۢ ﴿٣١﴾
ئهی گرۆی خوانهناسان ئێوه ناتوانن خوا دهسهوسان بکهن و له دهسهڵاتی خوا دهرباز ببن له زهویدا، جگه له خوای گهورهش کهس ناتوانێت پشتیوانتان بێت و سهرتان بخات.
وَمِنْ ءَايَٰتِهِ ٱلْجَوَارِ فِى ٱلْبَحْرِ كَٱلْأَعْلَٰمِ ﴿٣٢﴾
لهنیشانهو بهڵگهی دهسهڵاتی خوا ئهو کهشتیانه که وهك کهژو کێو هاتووچۆ دهکهن به دهریاکاندا، (بهیاسایهکی ڕێك و پێك).
إِن يَشَأْ يُسْكِنِ ٱلرِّيحَ فَيَظْلَلْنَ رَوَاكِدَ عَلَىٰ ظَهْرِهِۦٓ ۚ إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَءَايَٰتٍۢ لِّكُلِّ صَبَّارٍۢ شَكُورٍ ﴿٣٣﴾
خۆ ئهگهر بیهوێت با دهوهستێنێت و لهسهر پشتی دهریاکه دهوهستن و له کاردهکهون، بهڕاستی ئا لهو تواناو دهسهڵاتهدا بهڵگهو نیشانهی زۆر ههن بۆ ههر کهسێك که زۆر خۆگرو سوپاسگوزاره.
أَوْ يُوبِقْهُنَّ بِمَا كَسَبُواْ وَيَعْفُ عَن كَثِيرٍۢ ﴿٣٤﴾
یان جاری وا ههیه کهشتیهکان به خۆیان و سهرنشینهکانیانهوه دهشکێنێت و نوقمیان دهکات له ئهنجامی تاوان و گوناهی خهڵکهکهوه، گهلێك جاریش چاوپۆشی (له ههڵه و تاوانی) زۆر دهکات و دهیانهێڵێتهوه.
وَيَعْلَمَ ٱلَّذِينَ يُجَٰدِلُونَ فِىٓ ءَايَٰتِنَا مَا لَهُم مِّن مَّحِيصٍۢ ﴿٣٥﴾
ئهم ڕوونکردنهوهیهش بۆ ئهوهیه خوانهناسان بزانن، بهتایبهت ئهوانهی که موجادهلهو دهمهدهمێ دهکهن و ڕهخنهیان له ئایهتهکانی ئێمه ههیه، که له کاتی تهنگانهدا کهس پهنایان نادات و کهس فریایان ناکهوێت جگه له خوای گهوهره.
فَمَآ أُوتِيتُم مِّن شَىْءٍۢ فَمَتَٰعُ ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا ۖ وَمَا عِندَ ٱللَّهِ خَيْرٌۭ وَأَبْقَىٰ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿٣٦﴾
جا ههر شتێکتان پێبهخشراوه، ئهوه زینهتی ژیانی ئهم دنیایهیه (که ڕێگوزهرێکه بهرهو قیامهت) بهڵام ئهو بهشهی که لهلای خوایه چاکتر و بهردهوامتره بۆ ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و ههر پشت به پهروهردگاریان دهبهستن....
وَٱلَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَٰٓئِرَ ٱلْإِثْمِ وَٱلْفَوَٰحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُواْ هُمْ يَغْفِرُونَ ﴿٣٧﴾
ئهوانهی خۆیان له گوناهی گهوره و تاوانی خراپ و ناشرین دهپارێزن، کاتێك که تووڕه دهبن (لهسهر ههڵهیهك که بهرامبهریان دهکرێت) ههر ئهمان چاوپۆشی دهکهن و لێدهبورن....
وَٱلَّذِينَ ٱسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَٰهُمْ يُنفِقُونَ ﴿٣٨﴾
ئهوانهش بهدهم بانگهوازی پهروهردگاریانهوه چوون و نوێژهکانیان بهچاکی ئهنجام داوه و کارو باریان ههردهم به مهشورهت و ڕاپرسی و ڕاوێژکاریه و لهو ڕزق و ڕۆزیهی که پێمان داون، دهبهخشن...
وَٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَابَهُمُ ٱلْبَغْىُ هُمْ يَنتَصِرُونَ ﴿٣٩﴾
ههروهها ئهوانهی که دهستدرێژیان کرایه سهر، دهسهوسان ناوهستن و بهرگری له خۆیان دهکهن...
وَجَزَٰٓؤُاْ سَيِّئَةٍۢ سَيِّئَةٌۭ مِّثْلُهَا ۖ فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُۥ عَلَى ٱللَّهِ ۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلظَّٰلِمِينَ ﴿٤٠﴾
جا تۆڵهی ههر تاوانێك به ئهندازهی تاوانهکهیه بێ زیادو کهم، ئهو کهسهی لێخۆشبوونی ههبێت و چاوپۆشی و چاکسازی بکات، ئهوه پاداشتی لای خوایه، بهڕاستی خوا ستهمکارانی خۆش ناوێت...
وَلَمَنِ ٱنتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَا عَلَيْهِم مِّن سَبِيلٍ ﴿٤١﴾
لهڕاستیدا ئهوهی حهقی خۆی دهسێنێت دوای ئهوهی که ستهمی لێکراوه، ئهوانه لێپرسراو نابن، ئهگهر له سنوور لا نهدهن....
إِنَّمَا ٱلسَّبِيلُ عَلَى ٱلَّذِينَ يَظْلِمُونَ ٱلنَّاسَ وَيَبْغُونَ فِى ٱلْأَرْضِ بِغَيْرِ ٱلْحَقِّ ۚ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌۭ ﴿٤٢﴾
بێگومان تهنها ئهوانه بهرپرس دهبن که ستهم له خهڵکی دهکهن و دهستدرێژی دهکهن به ناحهق له زهویدا، ئا ئهوانه سزاو ئازاری به ئیشیان بۆ ههیه...
وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَٰلِكَ لَمِنْ عَزْمِ ٱلْأُمُورِ ﴿٤٣﴾
لهڕاستیدا ئهوهی دان بهخۆیدا بگرێت و چاوپۆشی بکات و لێخۆشبوو بێت (لهکاتێکدا که دهتوانێت تۆڵهبسێنێت) بهڕاستی ئهوه کارێکی بهجێ و چاك و پهسهند ئهنجام دهدات، بهڕاستی ئهوه لهو کارانهیه که پێویسته بکرێت....
وَمَن يُضْلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن وَلِىٍّۢ مِّنۢ بَعْدِهِۦ ۗ وَتَرَى ٱلظَّٰلِمِينَ لَمَّا رَأَوُاْ ٱلْعَذَابَ يَقُولُونَ هَلْ إِلَىٰ مَرَدٍّۢ مِّن سَبِيلٍۢ ﴿٤٤﴾
ئهوهی خوا ڕێی لێ ون بکات، ئهوه ئیتر کهسی تری دڵسۆزی دهست ناکهوێت (تا ڕێگهی ڕاستی نیشان بدات)، ئهوسا تۆ ئهی محمد صلی الله علیه وسلم له قیامهتدا دهبینیت ستهمکاران کاتێك سزاو ئهشکهنجهی دۆزهخ دهبینن، به کهساسیهوه دهڵێن: ئایا هیچ ڕێگهیهك ههیه بۆ گهڕانهوه، تا خوا چۆن دهفهرموێت وابکهین؟!.
وَتَرَىٰهُمْ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا خَٰشِعِينَ مِنَ ٱلذُّلِّ يَنظُرُونَ مِن طَرْفٍ خَفِىٍّۢ ۗ وَقَالَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّ ٱلْخَٰسِرِينَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِيهِمْ يَوْمَ ٱلْقِيَٰمَةِ ۗ أَلَآ إِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ فِى عَذَابٍۢ مُّقِيمٍۢ ﴿٤٥﴾
سهرئهنجام تاوانباران دهبینیت دهبرێنه سهر دۆزهخ، ههموو پهست و زهلیل ولاره مل و خهجاڵهتن، (له شهرمهزاریی و له ترسدا) له ژێرهوه بهتیلهی چاو دهڕوانن بۆ ئاگرهکه، (ئا لهو کات و بارودۆخه ناخۆشهدا) ئهوانهی باوهڕیان هێناوه دهڵێن: بهڕاستی خهسارهتمهند و زهرهرمهندان ئهمڕۆ ئهوانهن که خۆیان و کهسو کارو ماڵ و منداڵیان له دهستداوه له قیامهتدا (کهس و کارو خزم و هاوهڵانیان ئهگهر له دۆزهخدان، ئهوه هیچ مایهی دڵخۆشی نین، خۆ ئهگهر له بهههشتدان، ئهمانیان ههر له یاد نی یه)، ئینجا ڕادهگهیهنرێت که: ئاگاداربن بێگومان ستهمکاران له ئازارو ئهشکهنجهی بهردهوامدان...
وَمَا كَانَ لَهُم مِّنْ أَوْلِيَآءَ يَنصُرُونَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ ۗ وَمَن يُضْلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن سَبِيلٍ ﴿٤٦﴾
ئهوانه هیچ دۆست و پشتیوانێکیان نی یه له جیاتی خوا که له دهست سزاو تۆڵه ڕزگاریان بکات، ئهو کهسهش خوا سهری لێ بشێوێنێت و گومڕای بکات (چونکه خۆی شایسته کردووه) ئیتر ڕێبازی ڕزگاری و سهرفرازی دهستناکهوێت.
ٱسْتَجِيبُواْ لِرَبِّكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِىَ يَوْمٌۭ لَّا مَرَدَّ لَهُۥ مِنَ ٱللَّهِ ۚ مَا لَكُم مِّن مَّلْجَإٍۢ يَوْمَئِذٍۢ وَمَا لَكُم مِّن نَّكِيرٍۢ ﴿٤٧﴾
خهڵکینه، بهپیر بانگهوازی پهروهردگارتانهوه بچن پێش ئهوهی ڕۆژێك بێت: هیچ گهڕانهوهی لهلایهن خواوه نابێت، ئهو ڕۆژه هیچ پهناگایهکتان نابێت و کهسیشتان ناتوانێت ئینکاری بکات و دان به تاوانهکانیدا نهنێت.
فَإِنْ أَعْرَضُواْ فَمَآ أَرْسَلْنَٰكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا ۖ إِنْ عَلَيْكَ إِلَّا ٱلْبَلَٰغُ ۗ وَإِنَّآ إِذَآ أَذَقْنَا ٱلْإِنسَٰنَ مِنَّا رَحْمَةًۭ فَرِحَ بِهَا ۖ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌۢ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَإِنَّ ٱلْإِنسَٰنَ كَفُورٌۭ ﴿٤٨﴾
ئهگهر خوانهناسان پشتیان ههڵکرد و گوێیان نهگرت، ئهی محمد صلی الله علیه وسلم داخیان بۆ مهخۆ، چونکه ئێمه تۆمان نهناردووه چاودێر بیت بهسهریانهوه، بهڵکو تۆ تهنها گهیاندنی ئهم بانگهواز و قورئانهت لهسهره، ئاشکراشه که: بهڕاستی ئێمه کاتێك نازو نیعمهت و ڕهحمهتێك دهڕێژین بهسهر ئادهمیزادا زۆر کهشخهی پێوه دهکات، خۆ ئهگهر بهڵاو ناخۆشیهکیان تووش بێت، بههۆی کاروکردهوه خراپهکانیانهوه، بهڕاستی ئهوکهسه زۆرسپڵه و ڕهخنه له خوا گره.
لِّلَّهِ مُلْكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۚ يَخْلُقُ مَا يَشَآءُ ۚ يَهَبُ لِمَن يَشَآءُ إِنَٰثًۭا وَيَهَبُ لِمَن يَشَآءُ ٱلذُّكُورَ ﴿٤٩﴾
ههر بۆ خوایه خاوهندارێتی ئاسمانهکان و زهوی، ههرچی بوێت دروستی دهکات، بهههرکهس که بیهوێت تهنها کچ دهبهخشێت و به ههرکهس که بیهوێت کوڕ دهبهخشێت...
أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَانًۭا وَإِنَٰثًۭا ۖ وَيَجْعَلُ مَن يَشَآءُ عَقِيمًا ۚ إِنَّهُۥ عَلِيمٌۭ قَدِيرٌۭ ﴿٥٠﴾
یاخود له ههردوو جۆر.، بهههندێك خێزان دهبهخشێت له کوڕو له کچ، ههمیشه ویستی خوا وایه هیچی نهدانێ و نهزۆك بێت، بهڕاستی ئهو زاته زانا و بهدهسهڵاته.
۞ وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ ٱللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِن وَرَآئِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًۭا فَيُوحِىَ بِإِذْنِهِۦ مَا يَشَآءُ ۚ إِنَّهُۥ عَلِىٌّ حَكِيمٌۭ ﴿٥١﴾
کهس بۆی نیه هیچ کات (لهدنیادا) خوای گهوره وتو وێژی ڕاستهوخۆی لهگهڵدا بکات مهگهر له ڕێگهی وهحی و نیگاوه، یان له پشتی پهردهوه، وهك موسا، یان نێردراوێکی وهك فریشته_جوبرهئیل_دهنێرێت که به گوێرهی فهرمان و مۆڵهتی خوا چی پێ سپێردراوه دهیگهیهنێت، بهڕاستی ئهو زاته خوایهکی بڵند و داناو کاربهجێیه.
وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَآ إِلَيْكَ رُوحًۭا مِّنْ أَمْرِنَا ۚ مَا كُنتَ تَدْرِى مَا ٱلْكِتَٰبُ وَلَا ٱلْإِيمَٰنُ وَلَٰكِن جَعَلْنَٰهُ نُورًۭا نَّهْدِى بِهِۦ مَن نَّشَآءُ مِنْ عِبَادِنَا ۚ وَإِنَّكَ لَتَهْدِىٓ إِلَىٰ صِرَٰطٍۢ مُّسْتَقِيمٍۢ ﴿٥٢﴾
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم ئا بهوشێوهیهی که وتمان ئێمه قورئانمان بۆ ڕهوانه کردیت له لایهن خۆمانهوه (که ژیانبهخشه به ڕوح و گیان و عهقڵ)، تۆ نهتدهزانی قورئان چیه و ئیمان چیه، بهڵام ئێمه ئهم قورئانهمان کرده ڕوناکی ونورێك که هیدایهت و ڕێنمویی ههر کهس که بمانهوێت له بهندهکانمانی پێ دهکهین، (ئهوانهی دڵی بۆ دهکهنهوه و بهچاکی گوێ بۆ دهگرن)، بێگومان تۆ ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم ڕێنیشان دهریت و ڕێنموی دهکهی بۆ ڕێگه و ڕێبازێکی ڕاست و دروست...