ٱقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِى غَفْلَةٍۢ مُّعْرِضُونَ ﴿١﴾
موحاسهبهو لێ پرسینهوهی خهڵکی نزیک بۆتهوه، له کاتێکدا (زۆربهی) ئهوان بێ ئاگا وغافڵن وپشتیان له ئاینی خوا کردووه و ڕوو وهرگێرن (لهبهرنامهکهی).
مَا يَأْتِيهِم مِّن ذِكْرٍۢ مِّن رَّبِّهِم مُّحْدَثٍ إِلَّا ٱسْتَمَعُوهُ وَهُمْ يَلْعَبُونَ ﴿٢﴾
هیچ یاداوهریهکی تازهیان لهلایهن پهروهردگاریهنهوه بۆ نایهت که ئهوان گوێ بیستی نهبوو بن و لهوکاتهدا یاری و گهمهی پێنهکهن...
لَاهِيَةًۭ قُلُوبُهُمْ ۗ وَأَسَرُّواْ ٱلنَّجْوَى ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ هَلْ هَٰذَآ إِلَّا بَشَرٌۭ مِّثْلُكُمْ ۖ أَفَتَأْتُونَ ٱلسِّحْرَ وَأَنتُمْ تُبْصِرُونَ ﴿٣﴾
دڵهکانیان بێ ئاگاو سهرگهردانه، ئهوانهش که ستهمیان کرد، قسهکانیان شاردهوه (بهنهێنی دهیانوت) ئایا ئهمه تانها بهشهرێک نیه وهک ئێوه؟! ئایا ئێوه بهدهم جادووگهریهوه دهچن؟! لهکاتێکدا ئێوه چاوتان ههیه و دهیبینن!!
قَالَ رَبِّى يَعْلَمُ ٱلْقَوْلَ فِى ٱلسَّمَآءِ وَٱلْأَرْضِ ۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلْعَلِيمُ ﴿٤﴾
(خوای گهوره پێغهمبهرهکهی له باس و خواسیان ئاگادارکرد بۆیه) وتی: پهروهردگارم ئاگاداری ههموو قسه و گوفتارێکه له ئاسمان و زهویدا و ئهو زاته بیسهرو زانایه.
بَلْ قَالُوٓاْ أَضْغَٰثُ أَحْلَٰمٍۭ بَلِ ٱفْتَرَىٰهُ بَلْ هُوَ شَاعِرٌۭ فَلْيَأْتِنَا بِـَٔايَةٍۢ كَمَآ أُرْسِلَ ٱلْأَوَّلُونَ ﴿٥﴾
بهڵکو (شتی تریشیان) دهوت: (وهک ئهوهی که گوایه ئهم قورئانه): خهوو خهیاڵی بێ سهر و بنه، یاخود خۆی ههڵی بهستووه، بهڵکو ئهو کهسێکی شاعیره، دهبا بهڵگه و موعجیزهیهک بهێنێت وهک پێغهمبهرانی پێشوو!!
مَآ ءَامَنَتْ قَبْلَهُم مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَٰهَآ ۖ أَفَهُمْ يُؤْمِنُونَ ﴿٦﴾
ئهو شارو شارۆچکه و دێهاتانهی پێش ئهمان (که داوای موعجیزهیان کردووه و دوایی باوهڕیان نههێناوه) له ناومان بردوون، ئایا ئهمان باوهڕ دههێنن؟! (ئایا ئهوان باوهڕ دههێنن)؟
وَمَآ أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًۭا نُّوحِىٓ إِلَيْهِمْ ۖ فَسْـَٔلُوٓاْ أَهْلَ ٱلذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿٧﴾
ئێمه پێش تۆ کهسانی ترمان ڕهوانه نهکردووه، جگه له پیاوانێک (که ههڵمانبژاردوون)، وهحی و نیگایان بۆ ڕهوانه دهکهین، دهبپرسن له خاوهنی کتێبهکانی پێشوو ئهگهر ئێوه ئهم ڕاستیانه نازانن.
وَمَا جَعَلْنَٰهُمْ جَسَدًۭا لَّا يَأْكُلُونَ ٱلطَّعَامَ وَمَا كَانُواْ خَٰلِدِينَ ﴿٨﴾
ئێمه وه نهبێت ئهو پێغهمبهرانهمان له پهیکهر و لاشهیهک دروست کردبێت که خواردن نهخۆن و ژیانی ههمیشهییشمان پێ نهبهخشیوون.
ثُمَّ صَدَقْنَٰهُمُ ٱلْوَعْدَ فَأَنجَيْنَٰهُمْ وَمَن نَّشَآءُ وَأَهْلَكْنَا ٱلْمُسْرِفِينَ ﴿٩﴾
لهوهودوا بهڵێنی خۆمانمان بۆ بردوونهته سهر، جا ڕزگارمان کردوون لهگهڵ ئهوانهدا که دهمانهوێت و (باوهڕیان هێناوه) سهرکهش و لهسنور دهرچووهکانیشمان لهناوبردووه.
لَقَدْ أَنزَلْنَآ إِلَيْكُمْ كِتَٰبًۭا فِيهِ ذِكْرُكُمْ ۖ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿١٠﴾
سوێند بهخوا بێگومان ئێمه کتێبێکمان ڕهوانه کردووه بۆتان که یاداوهریه و سهربهرزی ئێوه له شوێنکهوتنیایهتی، ئایا ئهوه بیرو هۆشتان ناخهنهکار و ژیر نابن؟
وَكَمْ قَصَمْنَا مِن قَرْيَةٍۢ كَانَتْ ظَالِمَةًۭ وَأَنشَأْنَا بَعْدَهَا قَوْمًا ءَاخَرِينَ ﴿١١﴾
چهندهها شارو شارۆچکهمان کاول کرد که خهڵکهکهی ستهمکار بوون و بهدوایاندا گهلانی ترمان هێناوهته مهیدانهوه.
فَلَمَّآ أَحَسُّواْ بَأْسَنَآ إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ ﴿١٢﴾
جا کاتێک ئهو خوا نهناسانه ههستیان کردووه که تۆڵه و سزای ئێمه بهرهو ڕوویان هاتووه و نزیکه یهخهیان بگرێت، ئهوه دهست بهجێ ڕایان کردووه لێی و سهریان لێشێواوه.
لَا تَرْكُضُواْ وَٱرْجِعُوٓاْ إِلَىٰ مَآ أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَٰكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْـَٔلُونَ ﴿١٣﴾
)ئهوسا به گاڵته پێکردنهوه پێیان وتراوه) ڕامهکهن و بگهڕێنهوه بۆ ئهو ڕابواردنه و بۆ ئهو ماڵ و حاڵهی که تیایدا دهژیان، بۆ ئهوهی پرس و ڕاتان پێ بکرێت و کارێک یان ئیشێک چاوهڕێتان بکات!!
قَالُواْ يَٰوَيْلَنَآ إِنَّا كُنَّا ظَٰلِمِينَ ﴿١٤﴾
(ئهوسا به دهم ڕاکردنهوه) دهیانوت: هاوار بۆ ئێمه بهڕاستی ئێمه ستهمکار بووین.
فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَىٰهُمْ حَتَّىٰ جَعَلْنَٰهُمْ حَصِيدًا خَٰمِدِينَ ﴿١٥﴾
جا بهردهوام ههر ئهوه قسهیانه، ههتا ههموویانمان دروێنه و خامۆش کرد.
وَمَا خَلَقْنَا ٱلسَّمَآءَ وَٱلْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَٰعِبِينَ ﴿١٦﴾
ئێمه ئاسمان و زهوی، ههرچیش له نێوانیاندایه به گاڵته (بێ مهبهست) دروستمان نهکردووه.
لَوْ أَرَدْنَآ أَن نَّتَّخِذَ لَهْوًۭا لَّٱتَّخَذْنَٰهُ مِن لَّدُنَّآ إِن كُنَّا فَٰعِلِينَ ﴿١٧﴾
ئهگهر بمانویستایه یاری و گهمهیهک بسازێنین، لهلایهن خۆمانهوه دهمانسازاند، ئهگهر بڕیار بێت کاری وا بکهین...
بَلْ نَقْذِفُ بِٱلْحَقِّ عَلَى ٱلْبَٰطِلِ فَيَدْمَغُهُۥ فَإِذَا هُوَ زَاهِقٌۭ ۚ وَلَكُمُ ٱلْوَيْلُ مِمَّا تَصِفُونَ ﴿١٨﴾
(جا ئهوه له ئێمه ناوهشێتهوه) بهڵکو حهق دهماڵین بهسهر بهتاڵ و ناحهقیداو دهست بهجێ داغانی دهکهین، هاوارو واوهیلا له ئێوه، بۆ ئهو بوختان و قسه نابهجێیانهی که دهیکهن.
وَلَهُۥ مَن فِى ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۚ وَمَنْ عِندَهُۥ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِۦ وَلَا يَسْتَحْسِرُونَ ﴿١٩﴾
ههرچی له ئاسمانهکان و زهویدایه ههر خوا خاوهنیانه و له خزمهتی ئهودان، بێگومان ئهو فریشتانهی که له خزمهتیدان، خۆیان بهگهوره نازانن له پهرستنیدا و ههرگیز ماندوو بێ تاقهت و بێزار نابن له ستایشی ئهو زاته.
يُسَبِّحُونَ ٱلَّيْلَ وَٱلنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ ﴿٢٠﴾
(بهردهوام) بهشهو و به ڕۆژ تهسبیحات و ستایشی دهکهن و لهکاتێکدا ساردبوونهوهش ڕوویان تێناکات.
أَمِ ٱتَّخَذُوٓاْ ءَالِهَةًۭ مِّنَ ٱلْأَرْضِ هُمْ يُنشِرُونَ ﴿٢١﴾
ئایا خهڵکی نالهبار پهرستراوی ساختهیان بڕیارداوه لهزهویدا و ئهو پهرستراوانه دهتوانن ژیان ببهخشن؟
لَوْ كَانَ فِيهِمَآ ءَالِهَةٌ إِلَّا ٱللَّهُ لَفَسَدَتَا ۚ فَسُبْحَٰنَ ٱللَّهِ رَبِّ ٱلْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿٢٢﴾
ئهگهر له ههردووکیاندا (له ئاسمان و زهویدا) چهند خوایهکی تر ههبوایه غهیری (الله)، ئهوه کاول و وێران دهبوون و تێک دهچوون بهسهر یهکدا، پاکی و بێگهردی بۆ خوا که پهروهردگاری عهرشه، لهو باس و خواسانهدا (که خوانهناسان) دهیڵێن (هاوهڵ بۆ ئهو زاته بڕیار دهدهن).
لَا يُسْـَٔلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَهُمْ يُسْـَٔلُونَ ﴿٢٣﴾
پرسیار ناکرێت لهوهی که خوا دهیکات، له کاتێکدا ئهوان پرسیاریان لێ دهکرێت و موحاسهبه دهکرێن.
أَمِ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةًۭ ۖ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَٰنَكُمْ ۖ هَٰذَا ذِكْرُ مَن مَّعِىَ وَذِكْرُ مَن قَبْلِى ۗ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ٱلْحَقَّ ۖ فَهُم مُّعْرِضُونَ ﴿٢٤﴾
ئایا ئهوانه خوایهکی تریان له جیاتی پهروهردگار بۆ خۆیان ڕهخساندووه؟! (یاخود خۆیان دهخهڵهتێنن و گێلن؟!) ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: بهڵگهتان بهێنن لهسهر ئهو بیروباوهڕهتان، من دڵنیام که ئهم قورئانه یادخهرهوهیه، بۆ ئهوانهی که هاوهڵی منن و ڕێبازی منیان گرتۆتهبهر، ههروهها له بهسهرهاتی پێغهمبهران و قهومهکانی پێش منیش دهدوێت، بهڵام زۆربهی خهڵکی حهق و حهقیقهت ناناسن و دژایهتی دهکهن و ڕووی لێ وهردهچهر خێنن.
وَمَآ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِىٓ إِلَيْهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعْبُدُونِ ﴿٢٥﴾
ئێمه پێش تۆ هیچ پێغهمبهرێکمان ڕهوانه نهکردووه، که وهحیمان بۆ نهناردبێت بهوهی که: بێگومان هیچ خوایهک نیه جگه له من و دهبێت ههر من بپهرستن.
وَقَالُواْ ٱتَّخَذَ ٱلرَّحْمَٰنُ وَلَدًۭا ۗ سُبْحَٰنَهُۥ ۚ بَلْ عِبَادٌۭ مُّكْرَمُونَ ﴿٢٦﴾
خوانهناسان دهیانوت: خوای میهرهبان کوڕی بۆ خۆی بڕیارداوه (فریشتهکان ڕۆڵهی ئهون)، پاکی و بێگهردی بۆ ئهو زاتهیه، بهڵکو ئهوانه بهندهی ڕێزداری ئهون.
لَا يَسْبِقُونَهُۥ بِٱلْقَوْلِ وَهُم بِأَمْرِهِۦ يَعْمَلُونَ ﴿٢٧﴾
(ئهو فریشتانه ئهوهنده ڕهوشت بهرزن) ههرگیز (نافهرمانی ناکهن و) قسه لهقسهیدا ناکهن و له گوفتاردا پێشی ناکهون، ئهوانه به فهرمانی ئهو دهجوڵێنهوه و فهرمانی ئه جێبهجێ دهکهن.
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ٱرْتَضَىٰ وَهُم مِّنْ خَشْيَتِهِۦ مُشْفِقُونَ ﴿٢٨﴾
ههر خوا دهزانێت ئه خهڵکه له ڕابوردوودا چیان ئهنجامداوه و له داهاتووشدا چی ئهنجام دهدهن (دنیا و قیامهت، ڕابوردوو و داهاتوو، بۆ ئهو زاته چوونیهکه)، فریشتهکانیش تکاکار نابن تهنها بۆ ئهو کهسانه نهبێت خوا پێی ڕازییه و ئهو فریشتانه له ترسی ئهو زاته ناوێرن هیچ سهرپێچیهک ئهنجام بدهن.
۞ وَمَن يَقُلْ مِنْهُمْ إِنِّىٓ إِلَٰهٌۭ مِّن دُونِهِۦ فَذَٰلِكَ نَجْزِيهِ جَهَنَّمَ ۚ كَذَٰلِكَ نَجْزِى ٱلظَّٰلِمِينَ ﴿٢٩﴾
خۆ ئهگهر یهکێک له فریشتهکان (له خۆی غهڕڕا بێت) بڵێت: بهڕاستی منیش خوام بێجگه لهو، ئهوه پاداشتی دهدهینهوه به دۆزهخ، ههر بهو شێوهیه پاداشتی ستهمکاران و یاخیهکان دهدهینهوه
أَوَلَمْ يَرَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَنَّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًۭا فَفَتَقْنَٰهُمَا ۖ وَجَعَلْنَا مِنَ ٱلْمَآءِ كُلَّ شَىْءٍ حَىٍّ ۖ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ ﴿٣٠﴾
ئایا ئهوانهی بێباوهڕ بوون نهیانبینیووه و بۆیان ڕوون نهبۆتهوه بهڕاستی ئاسمانهکان و زهوی یهک پارچه بوون لهوهودوا لێکمان جیا کردنهوه (که ئهمه ئاماژهیه بۆ ئهوهی که ئهم ڕاستهقینه لهلایهن ئهوانهوه پهی پێ دهبرێت)، له ئاویش ههموو شتێکی زیندوومان فهراههم هێناوه (ئاو زۆربهی پێکهاتهی لهشی ئادهمیزاد و زیندهواران و ڕووهک پێکدههێنێت)، ئایا ئهوانه ههر باوهڕ ناهێنن (بهو ڕاستیانه و بهو دهسهڵاته بێ سنوورهی ئێمه)؟!
وَجَعَلْنَا فِى ٱلْأَرْضِ رَوَٰسِىَ أَن تَمِيدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًۭا سُبُلًۭا لَّعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ﴿٣١﴾
له زهویشدا کهژو کێوهکانمان چهسپاندووه، تا لاسهنگ نهبێت و لار نهبێتهوه و ههڵیان نهگێرێتهوه، له لاپاڵی چیاکان و له دۆڵهکاندا ڕێگاو بانی فراوانمان سازاندووه، بۆ ئهوهی خهڵکی ژیان بۆ خۆیان دابین بکهن و ههروهها ڕێیان له گهنجینه و ناز و نیعمهته شاراوهکان بکهوێت.
وَجَعَلْنَا ٱلسَّمَآءَ سَقْفًۭا مَّحْفُوظًۭا ۖ وَهُمْ عَنْ ءَايَٰتِهَا مُعْرِضُونَ ﴿٣٢﴾
ئێمه ئاسمانمان کردووه به سهقفێکی پارێزراو، کهچی ئهوانه ڕوو وهردهگێڕن له ههموو نیشانه و بهڵگهکانی ئاسمان.
وَهُوَ ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلَّيْلَ وَٱلنَّهَارَ وَٱلشَّمْسَ وَٱلْقَمَرَ ۖ كُلٌّۭ فِى فَلَكٍۢ يَسْبَحُونَ ﴿٣٣﴾
ههر ئهو زاتهیه که شهوو ڕۆژی بهدیهێناوه، خۆر مانگیش دروست کردووه، ههریهکهیان له خولگهیهکدا دهسوڕێتهوه (زوهی به دهوری خۆردا و مانگیش بهدهوری زهویدا).
وَمَا جَعَلْنَا لِبَشَرٍۢ مِّن قَبْلِكَ ٱلْخُلْدَ ۖ أَفَإِيْن مِّتَّ فَهُمُ ٱلْخَٰلِدُونَ ﴿٣٤﴾
ئێمه پێش تۆ ژیانی ههمیشهیی و نهمریمان به هیچ کهسێک نهبهخشیووه، جا ئایا ئهگهر تۆ بمریت، (دوای مهرگی تۆ) ئهوه ئهو خهڵکه ژیانی ههمیشهیی دهبهنهسهر و نامرن؟!
كُلُّ نَفْسٍۢ ذَآئِقَةُ ٱلْمَوْتِ ۗ وَنَبْلُوكُم بِٱلشَّرِّ وَٱلْخَيْرِ فِتْنَةًۭ ۖ وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ﴿٣٥﴾
ههموو کهسێک دهبێت مردن بچێژێت و شهرابی مهرگ بنۆشێت، بێگومان ئێمه ئێوه تاقی دهکهینهوه بهشهڕ و ناخۆشی و بهڵاو بهخێرو خۆشی و دارایی و توانایی، سهرهنجام ههر بۆ لای ئێمه دههێنرێنهوه (تا پاداشتتان بدهینهوه).
وَإِذَا رَءَاكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِن يَتَّخِذُونَكَ إِلَّا هُزُوًا أَهَٰذَا ٱلَّذِى يَذْكُرُ ءَالِهَتَكُمْ وَهُم بِذِكْرِ ٱلرَّحْمَٰنِ هُمْ كَٰفِرُونَ ﴿٣٦﴾
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) کاتێک ئهوانهی بێ باوهڕ بوون تۆ دهبینن، هیچ کارێکیان له دهست نایهت لهگهڵ تۆی بکهن جگه له گاڵته و گاڵته جاڕیی، (جا بهیهکتر دهڵێن): لهکاتێکدا ئهوان ههمیشه بێباوهڕن به قورئانی خوای میهرهبان.
خُلِقَ ٱلْإِنسَٰنُ مِنْ عَجَلٍۢ ۚ سَأُوْرِيكُمْ ءَايَٰتِى فَلَا تَسْتَعْجِلُونِ ﴿٣٧﴾
ئهوهنده ئینسان به پهله تاڵوکهیه. (ههر دهڵێیت) له پهلهو تاڵوکه دروستکراوه، له ئایینده من نیشانهی و بهڵگهکانی خۆمتان نیشان دهدهم، جا پهلهم لێ مهکهن.
وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا ٱلْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَٰدِقِينَ ﴿٣٨﴾
خوانهناسان دهڵێن: باشه، کهی ئهم بهڵێنه دێته دی ئهگهر ئێوه ڕاستگۆن؟
لَوْ يَعْلَمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ حِينَ لَا يَكُفُّونَ عَن وُجُوهِهِمُ ٱلنَّارَ وَلَا عَن ظُهُورِهِمْ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ ﴿٣٩﴾
ئهگهر بێ باوهڕان ههواڵی ئهو ڕۆژهیان بزانیایه (که بهڕێوهیه و نزیکه و دهخرێنه ناو ئاگری دۆزهخهوه)، کاتێک ناتوانن بڵێسهی ئاگر له دهم و چاو و ڕوخسارو له پشتیان دوور بخهنهوه، بهڕاستی ئهوانه سهرکهوتوو ڕزگار نابن (ئهوانه نهگاڵتهیان دهکردو نه بێ باوهڕ دهبوون و نهپهلهیان دهکرد).
بَلْ تَأْتِيهِم بَغْتَةًۭ فَتَبْهَتُهُمْ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ رَدَّهَا وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ ﴿٤٠﴾
بهڵکو قیامهت کتوپڕ یهخهیان دهگرێت و سهرسام و ڕیسوایان دهکات، ئهوسا ناتوانن بهرهنگاری بوهستن و بیگێرنهوه، مۆڵهتیشیان نادرێت.
وَلَقَدِ ٱسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍۢ مِّن قَبْلِكَ فَحَاقَ بِٱلَّذِينَ سَخِرُواْ مِنْهُم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسْتَهْزِءُونَ ﴿٤١﴾
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم) سوێند بهخوا بێگومان پێش تۆ گاڵته کراوه به پێغهمبهرانی تریش، ئهوسا ئهوهی ئهوان گاڵتهیان پێ دهکرد، یهخهی پێگرتن و بههۆی ئهوانهیانهوه گاڵتهیان کرد.
قُلْ مَن يَكْلَؤُكُم بِٱلَّيْلِ وَٱلنَّهَارِ مِنَ ٱلرَّحْمَٰنِ ۗ بَلْ هُمْ عَن ذِكْرِ رَبِّهِم مُّعْرِضُونَ ﴿٤٢﴾
پێیان بڵێ: کێ دهتوانێت ئێوه بپارێزێت له شهوو ڕۆژدا له سزاو تۆڵهی خوای میهرهبان، کهچی لهگهڵ ئهوهشدا ئهوانه ههمیشه ڕوو وهرگێڕن له یادی پهروهردگاریان.
أَمْ لَهُمْ ءَالِهَةٌۭ تَمْنَعُهُم مِّن دُونِنَا ۚ لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَ أَنفُسِهِمْ وَلَا هُم مِّنَّا يُصْحَبُونَ ﴿٤٣﴾
یان ئهو بێباوهڕانه چهند خوایهکیان ههیه که دهتوانن له سزامان ڕزگاریان بکات جگه له ئێمه؟! (ئهو کۆلکه خوایانه) نه دهتوانن خۆیان ڕزگار بکهن و خۆیان ڕزگار بکهن و خۆیان سهربخهن، نه پهنا دهدرێت لهلایهن ئێمهوه و نهکۆمهکیان دهکرێت.
بَلْ مَتَّعْنَا هَٰٓؤُلَآءِ وَءَابَآءَهُمْ حَتَّىٰ طَالَ عَلَيْهِمُ ٱلْعُمُرُ ۗ أَفَلَا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِى ٱلْأَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَآ ۚ أَفَهُمُ ٱلْغَٰلِبُونَ ﴿٤٤﴾
ئێمه (بهپهله تۆڵهناسێنین) بهڵکو ئهوانه خۆیان و باوو باپیرانیان له نازو نیعمهتی دنیا بههرهوهر کردووه، ههتا تهمانیان درێژ بۆتهوه، جا ئایا ئهوانه نابینن و نازانن که بهڕاستی ئێمه ورده ورده دێین و دهسهڵاتیان لهملاو لای وڵاتیاندا کهم دهکهینهوه، (کاتێک ئوممهتی ئیسلام شایسته دهبێت، خوای باڵا دهست دهسهڵاتی ڕۆژههڵات و ڕۆژئاوا کهم دهکاتهوه) جا ئایا ئهو بێباوهڕانه ههمیشه سهرکهوتوو و زاڵن؟!
قُلْ إِنَّمَآ أُنذِرُكُم بِٱلْوَحْىِ ۚ وَلَا يَسْمَعُ ٱلصُّمُّ ٱلدُّعَآءَ إِذَا مَا يُنذَرُونَ ﴿٤٥﴾
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: بهڕاستی من تهنها له ڕێگهی وهحی و نیگاوه ئێوه بێدار دهکهمهوه، کهسانێکیش ههن کهڕن له ئاستی حهقدا و سهدای پهیامی خوا نابیستن کاتێک بێدار دهکرێنهوه.
وَلَئِن مَّسَّتْهُمْ نَفْحَةٌۭ مِّنْ عَذَابِ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ يَٰوَيْلَنَآ إِنَّا كُنَّا ظَٰلِمِينَ ﴿٤٦﴾
سوێند بهخوا ئهگهر کهمێک له هاڵاوی سزای پهروهردگارت ڕوویان تێ بکات و لێیان بدات، ئهوه خوانهناسان به کوڵ دهڵێن: هاوارو ئاهو ناڵه بۆ ئێمه، به ڕاستی ئێمه کهسانێکی ستهمکار بووین.
وَنَضَعُ ٱلْمَوَٰزِينَ ٱلْقِسْطَ لِيَوْمِ ٱلْقِيَٰمَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌۭ شَيْـًۭٔا ۖ وَإِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍۢ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا ۗ وَكَفَىٰ بِنَا حَٰسِبِينَ ﴿٤٧﴾
ئێمه پێوهر و تهرازووهکانی دادپهروهری له ڕۆژی قیامهتدا دادهنێین، جا هیچ کهس به هیچ شێوهیهک ستهمی لێ ناکرێت، ئهگهر به قهدهر تۆوه خهرتهلهیهک (که زۆر بچووک و ورده، کارێکی چاک یان خراپی ئهنجام دابێت) دهیهێنینه مهیدان، جا ئهوهنده بهسه بۆ ئێمه که ئاوا به وردی حساب و لێپرسینهوه ئهنجام دهدهین.
وَلَقَدْ ءَاتَيْنَا مُوسَىٰ وَهَٰرُونَ ٱلْفُرْقَانَ وَضِيَآءًۭ وَذِكْرًۭا لِّلْمُتَّقِينَ ﴿٤٨﴾
سوێند به خوا بێگومان ئێمه به موساو هاروون کتێبی تهوراتمان بهخشی که جیاکهرهوهی حهق و بهتاڵه، ههروهها ڕووناکی و یادخهرهوهشه بۆ پارێزکاران...
ٱلَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِٱلْغَيْبِ وَهُم مِّنَ ٱلسَّاعَةِ مُشْفِقُونَ ﴿٤٩﴾
ئهوانهن له پهروهردگاریان دهترسن له کاتێکدا که کهس دیار نیه و پهروهردگاریش لێیان پانهانه، ههروهها ئهوانه له قیامهت و لێپرسینهوه بیمیان ههیه (بێگومان ئهوانه له قیامهتدا دڵنیا و ئاسووده و دڵخۆشن).
وَهَٰذَا ذِكْرٌۭ مُّبَارَكٌ أَنزَلْنَٰهُ ۚ أَفَأَنتُمْ لَهُۥ مُنكِرُونَ ﴿٥٠﴾
جا ئهم قورئانهش یادخهرهوهیهکی موبارهک و بهفهڕ و پیرۆزه دامان بهزاندووه، جا ئایا ئێوه خۆتانی لێ وێڵ دهکهن و نایناسن؟!
۞ وَلَقَدْ ءَاتَيْنَآ إِبْرَٰهِيمَ رُشْدَهُۥ مِن قَبْلُ وَكُنَّا بِهِۦ عَٰلِمِينَ ﴿٥١﴾
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه ژیری و هۆشمهندیمان پێشتر به ئیبراهیم بهخشی، ئێمه چاک ئهومان دهناسی.
إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِۦ مَا هَٰذِهِ ٱلتَّمَاثِيلُ ٱلَّتِىٓ أَنتُمْ لَهَا عَٰكِفُونَ ﴿٥٢﴾
کاتێک به باوک و قهومهکهی دهوت: ئهم بتانه چیه؟! ئێوه ههمیشه بهدهوریدا دێن و دهیانپهرستن!
قَالُواْ وَجَدْنَآ ءَابَآءَنَا لَهَا عَٰبِدِينَ ﴿٥٣﴾
لهوهڵامدا (تهنها بهڵگهیان ئهوه بوو، که) وتیان: ئێمه باوو باپیرانمان بینیووه ئهمانهیان پهرستووه.
قَالَ لَقَدْ كُنتُمْ أَنتُمْ وَءَابَآؤُكُمْ فِى ضَلَٰلٍۢ مُّبِينٍۢ ﴿٥٤﴾
ئیبراهیم وتی: بهڕاستی ئێوه و باوو باپیرانی ئێوه له گومڕاییهکی ئاشکرادا بوون.
قَالُوٓاْ أَجِئْتَنَا بِٱلْحَقِّ أَمْ أَنتَ مِنَ ٱللَّٰعِبِينَ ﴿٥٥﴾
خهڵکهکه وتیان: بهڕاست، تۆ حهقیقهتت بۆ ئێمه هێناوه یان گاڵته دهکهیت؟!
قَالَ بَل رَّبُّكُمْ رَبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ٱلَّذِى فَطَرَهُنَّ وَأَنَا۠ عَلَىٰ ذَٰلِكُم مِّنَ ٱلشَّٰهِدِينَ ﴿٥٦﴾
ئیبراهیم وتی: (من گاڵته ناکهم) بهڵکو دهمهوێت تێتان بگهیهنم که پهروهردگارتان پهروهردگاری ئاسمانهکان و زهویه و بهدی هێناون و من لهسهر ئهو بیروباوهڕه لهشایهت و ئاگاکانم.
وَتَٱللَّهِ لَأَكِيدَنَّ أَصْنَٰمَكُم بَعْدَ أَن تُوَلُّواْ مُدْبِرِينَ ﴿٥٧﴾
ئینجا ئیبراهیم لهبهر خۆیهوه سوێندی خوارد و وتی: بهخوا نهخشهیهک دهکێشم و داوێک دهنێمهوه بۆ بتهکانتان دوای ئهوهی ئێوه بهجێتان هێشتن و پشتتان ههڵکرد.
فَجَعَلَهُمْ جُذَٰذًا إِلَّا كَبِيرًۭا لَّهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَيْهِ يَرْجِعُونَ ﴿٥٨﴾
ئینجا ههموو وردو خاش کرد جگه له گهورهکهیان، بهڵکو که گهڕانهوه (پرسیار بکهن) و ئیبراهیم ڕاستیان بۆ ڕوون بکاتهوه.
قَالُواْ مَن فَعَلَ هَٰذَا بِـَٔالِهَتِنَآ إِنَّهُۥ لَمِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ ﴿٥٩﴾
بت پهرستان (که هاتنهوه بینیان بتهکانیان وردوخاش کراوه) وتیان: ئهوهی ئهمهی کردووه به خواکانمان، بهڕاستی له ستهمکارانه!!
قَالُواْ سَمِعْنَا فَتًۭى يَذْكُرُهُمْ يُقَالُ لَهُۥٓ إِبْرَٰهِيمُ ﴿٦٠﴾
ههندێکیان وتیان: بیستومانه لاوێک به خراپه باسیان دهکات پێی دهڵێن ئیبراهیم.
قَالُواْ فَأْتُواْ بِهِۦ عَلَىٰٓ أَعْيُنِ ٱلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَشْهَدُونَ ﴿٦١﴾
وتیان: کهوابوو بیهێنن بهبهرچاوی خهڵکهوه (موحاسهبهی بکهین و لێی بکۆڵینهوه) بائهوانیش ئاگاداربن و بیبینن.
قَالُوٓاْ ءَأَنتَ فَعَلْتَ هَٰذَا بِـَٔالِهَتِنَا يَٰٓإِبْرَٰهِيمُ ﴿٦٢﴾
(ئیتر چوون ئیبراهیمیان هێناو لێیان پرسی) وتیان باشه، ئهی ئیبراهیم ئایا تۆ ئهمهت کردووه به خواکانمان؟!
قَالَ بَلْ فَعَلَهُۥ كَبِيرُهُمْ هَٰذَا فَسْـَٔلُوهُمْ إِن كَانُواْ يَنطِقُونَ ﴿٦٣﴾
ئیبراهیم وتی: (بۆچی له من دهپرسن، خۆ بته گهورهکه ساغ و سهلیمه) نهخێر؛ ههر کاری ئهو بته زلهیه، ده لێیان بپرسن ئهگهر قسه دهکهن و تێ دهگهن!!
فَرَجَعُوٓاْ إِلَىٰٓ أَنفُسِهِمْ فَقَالُوٓاْ إِنَّكُمْ أَنتُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ ﴿٦٤﴾
(کهمیک داچڵهکان و) له دڵی خۆیاندا لێکیان دایهوه، سهرهنجام وتیان به خۆیان: بهڕاستی ئێوه ههمیشه ستهمکارن (ئیبراهیم ڕاست دهکات، ئهمانه ناتوانن بهرگری له خۆیان بکهن جۆن دهتوانن بهرگری له ئێمه بکهن).
ثُمَّ نُكِسُواْ عَلَىٰ رُءُوسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا هَٰٓؤُلَآءِ يَنطِقُونَ ﴿٦٥﴾
پاشان بهسهرشۆڕی پاشگهزکرانهوه بۆ بیرو باوهڕه کۆنهکهیان وتیان: بێگومان تۆ زانیووته که ئهوانه قسه ناکهن و تێ ناگهن!! (زۆرزان و کاربهدهستانیان چهواشهیان کردوونه).
قَالَ أَفَتَعْبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَنفَعُكُمْ شَيْـًۭٔا وَلَا يَضُرُّكُمْ ﴿٦٦﴾
ئیبراهیم وتی: باشه، ئاخر، چۆن شتێک دهپهرستن له جیاتی خوا که ناتوانێت هیچ جۆره قازانج یان زیانێکتان پێ بگهیهنێت، (تهنانهت ئهوهتا نهیانتوانی بهرگری له خۆشیان بکهن).
أُفٍّۢ لَّكُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ ۖ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿٦٧﴾
ئۆن له دهستان و لهو شتانهش که لهجیاتی خوا دهیپهرستن، جا ئایا ئهوه تێناگهن و بیرو هۆشتان ناخهنهکار؟!
قَالُواْ حَرِّقُوهُ وَٱنصُرُوٓاْ ءَالِهَتَكُمْ إِن كُنتُمْ فَٰعِلِينَ ﴿٦٨﴾
ههندێکیان وتیان: ئیبراهیم بسوتێنن و پشتیوانی له خواکانتان بکهن، ئهگهر ئێوه شتێکتان بۆ دهکرێت.
قُلْنَا يَٰنَارُ كُونِى بَرْدًۭا وَسَلَٰمًا عَلَىٰٓ إِبْرَٰهِيمَ ﴿٦٩﴾
(خوای گهوره دهفهرموێت، ئێمهش فهرمانمان دهرکرد و) وتمان: ئهی ئاگر ساردو سهلامهت لهسهر ئیبراهیم (ههرچهنده ئاگر سوتێنهره باڵام به فهرمانی خوا توانای سووتاندنی نهماو ئهگهر پهروهردگار فهرمانی بهسهلامهتی نهدایه حهزرهتی ئیبراهیم لهناو ئاگرهکهدا سهرمای دهبوو).
وَأَرَادُواْ بِهِۦ كَيْدًۭا فَجَعَلْنَٰهُمُ ٱلْأَخْسَرِينَ ﴿٧٠﴾
ئهوانه ویستیان پیلان بگێڕن دژی ئیبراهیم ئینجا ئێمهش ئهوانمان به ڕهنجهڕۆترین کهس گێڕا.
وَنَجَّيْنَٰهُ وَلُوطًا إِلَى ٱلْأَرْضِ ٱلَّتِى بَٰرَكْنَا فِيهَا لِلْعَٰلَمِينَ ﴿٧١﴾
ئێمه ئهویش و - لوط - ی برازایشمان ڕزگار کرد و ناردمانن بۆ (وڵاتی شام) ئهو سهرزهمینهی که بهرهکهتمان بهسهردا ڕژاندووه بۆ ههموو خهڵکی.
وَوَهَبْنَا لَهُۥٓ إِسْحَٰقَ وَيَعْقُوبَ نَافِلَةًۭ ۖ وَكُلًّۭا جَعَلْنَا صَٰلِحِينَ ﴿٧٢﴾
ههروهها ئێمه ئیسحاقمان بهخشی به ئیبراهیم و یهعقوبیش بهنهوهی (وهک زیاده ڕێزێک بۆ ئیبراهیم)، ههر یهک لهوانمان کرد به پیاوچاک و خواناس.
وَجَعَلْنَٰهُمْ أَئِمَّةًۭ يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَآ إِلَيْهِمْ فِعْلَ ٱلْخَيْرَٰتِ وَإِقَامَ ٱلصَّلَوٰةِ وَإِيتَآءَ ٱلزَّكَوٰةِ ۖ وَكَانُواْ لَنَا عَٰبِدِينَ ﴿٧٣﴾
ههموو ئهوانیشمان کرده پێشهواو به فهرمانی ئێمه ڕێنموویی خهڵکیان دهکردو نیگامان بۆ کردن به ئهنجامدانی کارو کردهوه چاکهکان و ڕاگرتنی نوێژ و زهکات دان، (بهڕاستی) ئهوان ههر ئێمهیان دهپهرست و ههر بهندایهتی ئێمهیان دهکرد.
وَلُوطًا ءَاتَيْنَٰهُ حُكْمًۭا وَعِلْمًۭا وَنَجَّيْنَٰهُ مِنَ ٱلْقَرْيَةِ ٱلَّتِى كَانَت تَّعْمَلُ ٱلْخَبَٰٓئِثَ ۗ إِنَّهُمْ كَانُواْ قَوْمَ سَوْءٍۢ فَٰسِقِينَ ﴿٧٤﴾
به لوط پێغهمبهریش حیکمهت و دانایی و زانیاریمان بهخشی و ڕزگارمان کرد لهو شارهی کردهوه پیسهکانیان تێدا ئهنجام دهدا، بێگومان ئهوانه قهومێکی نالهبار و خراپ و بهدخوو تاوانکار بوون...
وَأَدْخَلْنَٰهُ فِى رَحْمَتِنَآ ۖ إِنَّهُۥ مِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ ﴿٧٥﴾
ئێمه ئهومان خسته ژێر سایهی ڕهحمهت و میهرهبانی خۆمانهوه، بهڕاستی ئهو له ڕیزی بهنده چاک و باشهکاندایه.
وَنُوحًا إِذْ نَادَىٰ مِن قَبْلُ فَٱسْتَجَبْنَا لَهُۥ فَنَجَّيْنَٰهُ وَأَهْلَهُۥ مِنَ ٱلْكَرْبِ ٱلْعَظِيمِ ﴿٧٦﴾
یادی نوح پێغهمبهریش بکهرهوه کاتێک هاناو هاواری بۆ هێناین لهمهو پێش، جا ئێمهش نزامان گیرا کردو خۆی ه خێزانهکهیمان له تهنگانه گهورهکه ڕزگار کرد...
وَنَصَرْنَٰهُ مِنَ ٱلْقَوْمِ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَآ ۚ إِنَّهُمْ كَانُواْ قَوْمَ سَوْءٍۢ فَأَغْرَقْنَٰهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿٧٧﴾
سهرکهوتنیشمان پێبهخشی بهسهر ئهو قهوم و هۆزهی بهڵگه و نیشانهکانی ئێمهیان به درۆ دهزانی و بڕوایان پێی نهبوو، چونکه بهڕاستی ئهوانیش قهومێکی نالهبارو خراپ بوون، به گشتی نوقمی ئاوی زریانهکهمان کردن.
وَدَاوُۥدَ وَسُلَيْمَٰنَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِى ٱلْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ ٱلْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَٰهِدِينَ ﴿٧٨﴾
یادی داودو سلهیمانیش بکهرهوه کاتێک بڕیاردرا دهربارهی ئهو کێلگه کشتوکاڵیه، کاتێک که مهڕو ماڵاتی خهڵکی تیایدا بڵاو بوونهوه بهشهو و زیانیان به کێلگهکه گهیاند، ئێمهیش شایهت بووین لهسهر ئهو داوهری و بڕیارهی ئهوان. (لهسهردهمی حوکمی حهزرهتی داوددا ڕانهمهڕێک زهوی و زاری کابرایهکی کاولکرد، کابراش چوو سکاڵای خۆی گهیانده داود، ئهویش بڕیاریدا که ههموو ڕانه مهڕهکه بدرێت به خاوهن زهویهکه، بهڵام حهزرهتی سولهیمانی کوڕی ڕایهکی پهسهندتری ههبوو وتی: با بهروبومی ماڵاتهکه بدرێت به خاوهن زهویهکه تا زیانهکهی پڕ دهکاتهوه).
فَفَهَّمْنَٰهَا سُلَيْمَٰنَ ۚ وَكُلًّا ءَاتَيْنَا حُكْمًۭا وَعِلْمًۭا ۚ وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُۥدَ ٱلْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَٱلطَّيْرَ ۚ وَكُنَّا فَٰعِلِينَ ﴿٧٩﴾
جا ئێمه چارهسهری کێشهکهمان له سولهیمان گهیاند، بهڵام ههریهکه (لهم باوک و کوڕه) بههرهوهرمان کردبوو له حیکمهت و دانایی وعیلم و زانستی، ههروهها باڵندهو چیاکانیشمان لهگهڵ داودا ملکهچ وفهرمانبهردار کردبوو، ههمووان پێکهوه تهسبیحات و ستایشی ئێمهیان دهکرد، ئێمهش ئهوهمان کرد.
وَعَلَّمْنَٰهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍۢ لَّكُمْ لِتُحْصِنَكُم مِّنۢ بَأْسِكُمْ ۖ فَهَلْ أَنتُمْ شَٰكِرُونَ ﴿٨٠﴾
ههروهها ئێمه داودمان فێری دروستکردنی زرێ و قهڵغان کرد، تا له توندو تیژی کاتی شهڕ بتانپارێزێت، ئایا (له بهرامبهر ئهم ههموو نازو نیعمهتانهوه) ئێوه سوپاسگوزار دهبن؟!
وَلِسُلَيْمَٰنَ ٱلرِّيحَ عَاصِفَةًۭ تَجْرِى بِأَمْرِهِۦٓ إِلَى ٱلْأَرْضِ ٱلَّتِى بَٰرَكْنَا فِيهَا ۚ وَكُنَّا بِكُلِّ شَىْءٍ عَٰلِمِينَ ﴿٨١﴾
بۆ سولهیمانیش بایهکی بههێزو تیژمان ڕهخساند که بهرمانی ئهو، جاروبار هاتووچۆی دهکرد بۆ ئهو زهویهی که بهرهکهتمان بهسهردا ڕژاندبوو و ئێمه بهههموو شتێک زاناو شارهزاین.
وَمِنَ ٱلشَّيَٰطِينِ مَن يَغُوصُونَ لَهُۥ وَيَعْمَلُونَ عَمَلًۭا دُونَ ذَٰلِكَ ۖ وَكُنَّا لَهُمْ حَٰفِظِينَ ﴿٨٢﴾
له پهریهکانیش ههندێکمان بۆ ڕام هێنابوو که بچنه ناو بنی دهریاوه (تا گهوههر و مرواری و شتی به نرخی بۆ دهربهێنن) و جگه لهوه کاری تریشیان دهکرد (وهکو دروستکردنی کۆشک وتهلارو پهیکهرو... هتد) و ئێمهش چاودێریمان دهکردن (تا کارهکانیان به چاکی ئهنجام بدهن و زیان بهخهڵک نهگهیهنن).
۞ وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُۥٓ أَنِّى مَسَّنِىَ ٱلضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ ﴿٨٣﴾
یادی - ئهیوب- یش بکه کاتێک هاناو هاواری بۆ پهروهردگاری برد (دوای ئهوهی ماوهیهکی دوورو درێژ نهخۆش کهوتبوو، جگه لهوه پێشتریش ماڵ و سامان ومنداڵهکانی تیاچوو بوون) وتی: پهروهردگارا، بهڕاستی من ئازارو ناخۆشیم تووش بووه، تۆش له ههموو کهس میهرهبانترو له ههموو کهس دلۆڤانتریت.
فَٱسْتَجَبْنَا لَهُۥ فَكَشَفْنَا مَا بِهِۦ مِن ضُرٍّۢ ۖ وَءَاتَيْنَٰهُ أَهْلَهُۥ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةًۭ مِّنْ عِندِنَا وَذِكْرَىٰ لِلْعَٰبِدِينَ ﴿٨٤﴾
جا ئێمه نزامان گیراکردو بههاواریهوه چووین وههموو ناخۆشی و نهخۆشیهکمان له کۆڵ کردهوه، ههموو ماڵ و منداڵیمان پێبهخشیوه و ئهوهندهی تریش لهگهڵیاندا (دهکرێت خوای گهوره ههر ههمان ماڵ و منداڵی پێشووی بۆ زیندوو کردبێتهوه، یاخود نهوهی نوێی پێبهخشیبێت)، ئهوه ڕهحمهتێکی تایبهتی بوو له لایهن ئێمهوه، یاداوهریشه بۆ بهنده خواپهرستهکان (که ئهگهر ئهوانیش تووشی بهڵاو ناخۆشی بوون وهک ئهم، لهوهودوا نزایان کرد، خوای میهرهبان به هاناو هاواری ئهوانیشهوه دهچێت).
وَإِسْمَٰعِيلَ وَإِدْرِيسَ وَذَا ٱلْكِفْلِ ۖ كُلٌّۭ مِّنَ ٱلصَّٰبِرِينَ ﴿٨٥﴾
یادی (اسماعیل و ادریس و ذوالکفل) یش بکهرهوه، ههریهکه لهوان (له تاقیکردنهوه جۆراو جۆرهکاندا سهرکهوتووبوون) له خۆگرو ئارامگران بوون.
وَأَدْخَلْنَٰهُمْ فِى رَحْمَتِنَآ ۖ إِنَّهُم مِّنَ ٱلصَّٰلِحِينَ ﴿٨٦﴾
ئێمه ههموویانمان خسته ژێر سایهی ڕهحمهت و میهرهبانی خۆمانهوه، چونکه بهڕاستی ئهوانه له چاک و پاکانن.
وَذَا ٱلنُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَٰضِبًۭا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَىٰ فِى ٱلظُّلُمَٰتِ أَن لَّآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنتَ سُبْحَٰنَكَ إِنِّى كُنتُ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ ﴿٨٧﴾
یادی (ذو النون)یش بکهرهوه (که یونس پێغهمبهره) کاتێک به توڕهیییهوه ڕۆیشت، گومانی وابوو که ههرگیز دنیای لێ تهنگ ناکهینهوه (بهڵام به پێچهوانهی گومانهکهیهوه خوا خستیه ناو سکی نهههنگهوه)، جا له ناو تاریکایهکاندا، (تاریکای شهوو دهریا و ناوسکی نهههنگهکهدا) هاوارو نزای لێ بهرز بۆوهو وتی: پهروهردگارا هیچ خوایهک نیه جگه له تۆ، پاکی و بێگهردی ههر بۆ تۆیه، بهڕاستی من له ستهمکاران بووم (کاتێک به بێ فهرمانی تۆ قهومهکهم بهجێهێشت).
فَٱسْتَجَبْنَا لَهُۥ وَنَجَّيْنَٰهُ مِنَ ٱلْغَمِّ ۚ وَكَذَٰلِكَ نُۨجِى ٱلْمُؤْمِنِينَ ﴿٨٨﴾
ئێمهش بههانایهوه چووین و ڕزگارمان کرد؛ لهو غهم و پهژارهو تهنگانهیهی که تێی کهوتبوو، بهو شێوهیهش ئیمانداران ڕزگار دهکهین (کاتێک که دهکهونه تهنگانهوهو هاناو هاوار بۆ ئێمه دههیێنن).
وَزَكَرِيَّآ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُۥ رَبِّ لَا تَذَرْنِى فَرْدًۭا وَأَنتَ خَيْرُ ٱلْوَٰرِثِينَ ﴿٨٩﴾
یادی (زکریا) ش بکهرهوه کاتێک هاناو هاواری بۆ پهروهردگاری بردو وتی: پهروهردگارا؛ من به تهنهای مههێڵهرهوه (نهوهیهکی چاک و پاکم پێ ببهخشه) تۆیش چاکترین زاتێکی له پاش من و ههموو مردوویهک دهمێنیتهوه.
فَٱسْتَجَبْنَا لَهُۥ وَوَهَبْنَا لَهُۥ يَحْيَىٰ وَأَصْلَحْنَا لَهُۥ زَوْجَهُۥٓ ۚ إِنَّهُمْ كَانُواْ يُسَٰرِعُونَ فِى ٱلْخَيْرَٰتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًۭا وَرَهَبًۭا ۖ وَكَانُواْ لَنَا خَٰشِعِينَ ﴿٩٠﴾
ئینجا ئێمه نزاکهیمان گیرا کردو (یحیی)مان پێبهخشی، هاوسهرهکهشیمان بۆ چاککرد که منداڵی ببێ، چونکه بهڕاستی ئهوانه چالاک و گورجو گۆڵ بوون له ئهنجامدانی ههموو خێرو چاکهیهکدا و نزای بهکوڵیان دهکرد، به ئومێدی ڕهحمهت و بهههشتی ئێمه و له دۆزهخ و خهشمی ئێمه دهترسانو ئهوانه ههمیشه گهردن کهچ بوون بۆ ئێمه.
وَٱلَّتِىٓ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهَا مِن رُّوحِنَا وَجَعَلْنَٰهَا وَٱبْنَهَآ ءَايَةًۭ لِّلْعَٰلَمِينَ ﴿٩١﴾
یادی (مریم) یش بکهرهوه، ئهو ئافرهتهی داوێنی خۆی به خاوێنی ڕاگرت، ئێمهش لهو ڕۆحهی خاوهنی بووین پێمان بهخشی و خۆی و کوڕهکهیمان کرد به (موعجیزه) و بهڵگه بۆ ههموو خهڵکی.
إِنَّ هَٰذِهِۦٓ أُمَّتُكُمْ أُمَّةًۭ وَٰحِدَةًۭ وَأَنَا۠ رَبُّكُمْ فَٱعْبُدُونِ ﴿٩٢﴾
خهڵکینه! بهڕاستی ئهم ئایینهی که ئهم پێغهمبهرانه هێناویانه ئایینهکهی ئێوهیه، که یهک ئایینه و منیش پهروهردگارتانم، تهنها من بپهرستن
وَتَقَطَّعُوٓاْ أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ ۖ كُلٌّ إِلَيْنَا رَٰجِعُونَ ﴿٩٣﴾
(لهگهڵ ئهوهشدا، له ڕێبازی یهکتاناسی و ئاینی ئیسلام لایانداو) بهش بهشیان کرد له نێوانی خۆیاندا. جۆرهها دهستهو گرۆ دروست بوو، به مهرجێک ههر ههمووشیان بۆ لای ئێمه دهگهڕێنهوه (لهدهستمان دهرناچن).
فَمَن يَعْمَلْ مِنَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌۭ فَلَا كُفْرَانَ لِسَعْيِهِۦ وَإِنَّا لَهُۥ كَٰتِبُونَ ﴿٩٤﴾
جا ئهوهی کارو کردهوه چاکهکان ئهنجام بدات له کاتێکدا که ئهو کهسه باوهڕداره، جا ئهوه ههوڵ و کۆششهکهی پشتگوێ ناخرێت و بهزایه ناچێت بهڕاستی ئێمه بۆی یاداشت و تۆمار دهکهین.
وَحَرَٰمٌ عَلَىٰ قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَٰهَآ أَنَّهُمْ لَا يَرْجِعُونَ ﴿٩٥﴾
جارێکی تر حهرامه و ئهستهمه له دانیشتوانی ههر شارو شارۆچکهیهک که کاولمان کردووه، بێگومان ناگهڕێنهوه...
حَتَّىٰٓ إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن كُلِّ حَدَبٍۢ يَنسِلُونَ ﴿٩٦﴾
ههتا ئهو کاتهی بهربهستهکهی (ذو القرنین) لهسهر دوو تیرهی یاجوج و ماجوج دهکرێتهوه (که ئهمهش یهکێکه له نیشانهکانی نزیک بوونهوهی کۆتای دنیا) و ئهوانه ئهو کاته له ههموو کون و کهلێنێکهوه به لێشاو پهیدا دهبن و زۆر دهبن.
وَٱقْتَرَبَ ٱلْوَعْدُ ٱلْحَقُّ فَإِذَا هِىَ شَٰخِصَةٌ أَبْصَٰرُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يَٰوَيْلَنَا قَدْ كُنَّا فِى غَفْلَةٍۢ مِّنْ هَٰذَا بَلْ كُنَّا ظَٰلِمِينَ ﴿٩٧﴾
ئهوسا ئیتر بهڵێنی ڕاستی نزیک دهبێتهوه و دهست پێ دهکات، ئینجا دهبینیت چاوی ئهوانهی بێباوهڕن ئهبڵهق و زهق دهبێت، (بێ پهروا دهڵێن) هاوار بۆ ئێمه، چاک غافڵ بووین لهم ڕۆژه، لهم سهرهنجامه، نهک ههر ئهوه! بهڵکو ئێمه ههر ستهمکاربووین.
إِنَّكُمْ وَمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَٰرِدُونَ ﴿٩٨﴾
(پاشان پێیان دهوترێت) بێگومان ئێوه و ئهو شتانهی له جیاتی خوا دهتانپهرست سووتهمهنی دۆزهخن و سهلکه بزوتی ئاگرن، دهبێت ههر بچنه ناوی و ههمیشه تێیدان.
لَوْ كَانَ هَٰٓؤُلَآءِ ءَالِهَةًۭ مَّا وَرَدُوهَا ۖ وَكُلٌّۭ فِيهَا خَٰلِدُونَ ﴿٩٩﴾
(ههروهها بههاوهڵگهڕان دهوترێت) ئهوانهی ئێوه دهتانپهرست ئهگهر خوا بوونایه ئاوا نهدهخرانه ناو دۆزهخهوه، بێگومان ههرههموویان (هاوهڵگهران و پهرستراوهکانیان) له دۆزهخدا بۆ ههمیشه دهمێننهوه.
لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌۭ وَهُمْ فِيهَا لَا يَسْمَعُونَ ﴿١٠٠﴾
ئهوانه؛ بهههناسهی قورس و لرخهلرخ ئاهو ناڵهوه (ژیانی سهختی تیایدا دهبهنهسهر) و مژده و هیواو قسهیهکی خۆش نابیستن.
إِنَّ ٱلَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُم مِّنَّا ٱلْحُسْنَىٰٓ أُوْلَٰٓئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ ﴿١٠١﴾
بهڕاستی ئهوانه که ههر زوو بڕیارمانداوه چاکه بهێنینهوه ڕێیان (بههۆی ئیمان و باوهڕو کردهوهی چاکیانهوه) ئهوانه دووره پهرێز کراون له دۆزهخهوه.
لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا ۖ وَهُمْ فِى مَا ٱشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَٰلِدُونَ ﴿١٠٢﴾
قرچه قرچ و ورشه و دهنگی بڵێسهی نابیستن، (بهڵکو ئهوان له نازو نیعمهتدا) که حهزیان لێی بوو و ئارهزوویان دهکرد بۆ ههتا ههتایی دهمێنن
لَا يَحْزُنُهُمُ ٱلْفَزَعُ ٱلْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّىٰهُمُ ٱلْمَلَٰٓئِكَةُ هَٰذَا يَوْمُكُمُ ٱلَّذِى كُنتُمْ تُوعَدُونَ ﴿١٠٣﴾
(ئهو بهختهوهرانه) لێقهومانی گهوره و تهنگانهی بێ سنوور (قیامهت) تووشی غهمباری و پهژارهیان ناکات، بهڵکو فریشهکان (به ڕووی خۆشهوه پێشوازیان لی دهکهن و) دهڵێن ئهمه ئهو ڕۆژهیه که کاتی خۆی بهڵێنیان پێدهدرا (ئێوه ئیتر ڕزگارتان بوو له تهنگانه و ناخۆشی دنیا، بۆ ههمیشه کهونهته خۆشیهوه).
يَوْمَ نَطْوِى ٱلسَّمَآءَ كَطَىِّ ٱلسِّجِلِّ لِلْكُتُبِ ۚ كَمَا بَدَأْنَآ أَوَّلَ خَلْقٍۢ نُّعِيدُهُۥ ۚ وَعْدًا عَلَيْنَآ ۚ إِنَّا كُنَّا فَٰعِلِينَ ﴿١٠٤﴾
ڕۆژێک دێت ئێمه ئاسمان دهپێچینهوه، وهکو چۆن کتێبی کراوه دادهخرێت و دهپێچرێتهوه ههروهک چۆن له سهرهتاوه دروستمان کرد، وهک ئهوسای خۆی لێ دهکهینهوه (بۆ ئهوهی سهر لهنوێ به شێوهیهکی تر دروستی بکهینهوه) جا ئهوه پهیمان و بهڵێنی ئێمهیه، بێگومان ئێمه ئهو کاره ئهنجام دهدهین.
وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِى ٱلزَّبُورِ مِنۢ بَعْدِ ٱلذِّكْرِ أَنَّ ٱلْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِىَ ٱلصَّٰلِحُونَ ﴿١٠٥﴾
سوێند به خوا به ڕاستی ئێمه له کتێبی زهبووردا دوای تهورات بڕیارمان داوه که: بێگومان بهنده شیاو و چاکهکانم دهبنه خاوهنی زهوی.
إِنَّ فِى هَٰذَا لَبَلَٰغًۭا لِّقَوْمٍ عَٰبِدِينَ ﴿١٠٦﴾
بهڕاستی ئا لهم باسهدا مژدهو ڕاگهیاندن بۆ کهسانی خواپهرست و بهنده ملکهچهکان.
وَمَآ أَرْسَلْنَٰكَ إِلَّا رَحْمَةًۭ لِّلْعَٰلَمِينَ ﴿١٠٧﴾
(ئهی محمد صلی الله علیه وسلم) ئێمه تۆمان ڕهوانه نهکردووه تهنها بۆ ئهوه نهبێت که ببیته ڕهحمهت و بهرهکهت بۆ ههموو جیهانهکان (جیهانی ئادهمیزاد و گیاندار و ڕووهک و پهری و... هتد)
قُلْ إِنَّمَا يُوحَىٰٓ إِلَىَّ أَنَّمَآ إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌۭ وَٰحِدٌۭ ۖ فَهَلْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ ﴿١٠٨﴾
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم تۆ) بڵێ: بهڕاستی من تهنها ئاگادار دهکرێم که بێگومان خوای ئێوه ههر خوایهکی تاک و تهنهایه، ئایا ئێوه تهسلیمی ئهم بڕیاره دهبن و مسوڵمان دهبن؟!
فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُلْ ءَاذَنتُكُمْ عَلَىٰ سَوَآءٍۢ ۖ وَإِنْ أَدْرِىٓ أَقَرِيبٌ أَم بَعِيدٌۭ مَّا تُوعَدُونَ ﴿١٠٩﴾
خۆ ئهگهر پشتیان ههڵکردو گوێیان نهگرت (بۆ گوفتارو بهرنامهی ڕوون و ئاشکرای تۆ، ئهوه پێیان) بڵێ: من پهیامی خوام به یهکسانی به ههمووتان گهیاندووه (هیچ شتێکم له کهس نهشاردۆتهوه) من ئیتر نازانم ئهو ههڕهشهیهی که له ئێوه دهکرێت نزیکه یان دووره (دهربارهی شکستی ئێوه، یان بهرپا بوونی قیامهت).
إِنَّهُۥ يَعْلَمُ ٱلْجَهْرَ مِنَ ٱلْقَوْلِ وَيَعْلَمُ مَا تَكْتُمُونَ ﴿١١٠﴾
(دڵنیا بن) به ڕاستی ههر ئهو زاته خۆی دهزانێت و ئاگایه به گوفتاری ئاشکراو ههر ئهویش دهزانێت و ئاگاداره لهوهی که دهیشارنهوه (له کارو کردهوهتان).
وَإِنْ أَدْرِى لَعَلَّهُۥ فِتْنَةٌۭ لَّكُمْ وَمَتَٰعٌ إِلَىٰ حِينٍۢ ﴿١١١﴾
من نازانم لهوانهیه ئهم دواخستنی تۆڵه و بهڵێنی پهروهردگاره بۆ تاقیکردنهوه و سزاتان بێت و ڕابواردنێکیش بێت تا کاتێکی دیاریکراو (له دنیای کۆتا تهمهندا، یاخود بهڵکو به خۆدا بچنهوه و ڕێبازی دینداری بگرنه بهر).
قَٰلَ رَبِّ ٱحْكُم بِٱلْحَقِّ ۗ وَرَبُّنَا ٱلرَّحْمَٰنُ ٱلْمُسْتَعَانُ عَلَىٰ مَا تَصِفُونَ ﴿١١٢﴾
(دوای گهیاندنی پهیامی خوا و گوێ پێنهدانی خوانهناسان) پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)ووتی: پهروهردگارا دادگهرانه له نێوان من و ئهمانهدا داوهری بفهرموو لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی، پهروهردگارمان بهخشنده و میهرهبانهوه داوای یارمهتی لێکراوه بۆ ئهوهی سهرمان بخات بهسهر ئهو پێناسهیهی که ئێوه دهیکهن دهربارهی خواو پێغهمبهر و پهیامهکهی